Leidinggeven als een baas

Wanneer er aan de slag gegaan wordt met zelfsturing ontstaat soms het gevoel dat we geen leiding meer hoeven geven. Immers, de managementfuncties worden vervangen door rollen als facilitator, coach en scrum master. Blijkbaar waren al die jaren dat we bezig waren met leiding geven gewoon zinloze verspilling.

Gelukkig is de werkelijkheid een stuk genuanceerder. Sterker nog, bij zelfsturing is er meer leiderschap nodig dan zonder zelfsturing. Zelfsturing zonder leiderschap zou leiden tot chaos; iedereen doet maar wat en vliegt alle kanten op. Als je wel eens dacht dat de kinderen tijdens het kinderfeestje van je zoon of dochter chaos was, dan moet je maar eens gaan kijken bij een zelfsturende organisatie zonder leiding (geef ons dan alsjeblieft de gegevens van dat bedrijf door, wij helpen ze graag om dit op te lossen)!

Soorten leiderschap

Er zijn 2 verschillende soorten leiderschap te onderscheiden. Beide zijn van groot belang wanneer we met zelfsturing aan de slag gaan. Binnen deze 2 soorten leiderschap zijn er diverse stijlen te ontdekken. Daar komen we later nog op terug.

Persoonlijk leiderschap

De eerste soort leiderschap is persoonlijk leiderschap. Deze vorm van leiderschap gaat over de individu en is binnen zelfsturing van toepassing op iedereen binnen de organisatie. Het gaat over wat je zelf kunt doen, hoe je zelf kunt bijdragen. Dit maakt dat het gaat over wie jij bent, wat je wilt bereiken en hoe je dat wilt bereiken.

Kwaliteiten

Bij persoonlijk leiderschap kun je denken aan jouw drijfveren en jouw kwaliteiten. Wij kijken hiervoor bijvoorbeeld naar de 34 sterke punten die door Donald O. Clifton zijn beschreven. Hiervan heeft Gallup een mooie test gemaakt die inzicht geeft in de sterke punten waarover je beschikt. Uit deze test komt een helder rapport waarmee je, naast inzicht, ook tips krijgt over hoe je deze sterke punten tot uiting laat komen.

Mijn persoonlijke grootste sterke punt is bijvoorbeeld Strategisch. Volgens het rapport wil zeggen dat ik goed ben in het bedenken van alternatieven. Ook ben ik in staat snel relevante patronen en risico’s te zien wanneer ik een scenario voorgelegd krijg.

Gedrag

Naast die sterke punten is het ook belangrijk te kijken naar gedrag. Hiervoor is een DISC test een mooi middel. Door het uitvoeren van een test ontdek je hoe de 4 gedragsstijlen van DISC zich voor jou tot elkaar verhouden. Dit laat ook meteen zien wat jouw valkuilen zijn wanneer je een minder goede dag hebt. Wanneer je een DISC analyse met je hele team doet ontdek je ook waar jullie elkaar aanvullen of juist tegenhouden. Erg waardevol in de samenwerking!

Competenties

Met alleen kwaliteiten en gedrag ben je er helaas niet. Je zult ook competenties moeten ontwikkelen als leider. Zo zul je goed moeten zijn in coachen. Het beste in anderen naar boven halen en loslaten zodat mensen zichzelf kunnen ontwikkelen. Ook moet je kunnen managen. Overzicht houden over mensen en middelen en daarbij resultaat halen. Ook moet je kunnen leiden, ofwel visie ontwikkelen en richting bepalen zodat jouw team weet waar ze naartoe moet. Tot slot moet een leider ondernemend zijn. Niet afwachtend maar zien waar kansen liggen en die aangrijpen om de organisatie verder te helpen.

Situationeel leiderschap

De tweede soort leiderschap is situationeel leiderschap. Situationeel leiderschap is een model dat stelt dat er 4 basis stijlen zijn van leiderschap. Deze 4 basisstijlen ontstaan door een kwadrant te maken van de mate van bekwaamheid en motivatie van de mensen waaraan leidinggegeven moet worden. De leiderschapsstijl die aangehouden moet worden is afhankelijk van de combinatie van bekwaamheid en motivatie en levert de volgende situaties op:

Willen niet en kunnen niet: De mensen waar leiding aangegeven worden hebben een lage mate van bekwaamheid. Het werk dat gedaan moet worden kunnen ze daardoor simpelweg niet. Ook hebben ze een lage mate van motivatie waardoor ze eigenlijk ook niet willen, geen zin hebben. Waarschijnlijk voel je de moedeloosheid bij jou als leider al opkomen. Hoe krijg ik deze mensen zo ver dat ze doen wat er van ze verwacht wordt?

De leiderschapsstijl die daar het beste bij past is de regisseur. Net als bij een regisseur op een filmset moet je dus heel duidelijk zijn in wat je wilt bereiken. Dit doe je voornamelijk op een dirigerende en coachende manier.

Hierbij zet je een kordate aanpak in. Je toont je besluitvaardig en geeft duidelijk richting. Niet te veel vragen stellen maar vertellen wat jouw verwachtingen zijn. Hoewel het niet leuk is om te doen kan het je zeker helpen wanneer je consequenties verbindt aan het niet uitvoeren van het werk. Er moeten immers resultaten behaald worden. Zorg ook dat je verbindend optreedt. Dat deze groep mensen niet wil, kan er alles mee te maken hebben dat ze niet weten hoe. Verbinding zoeken kan ze het vertrouwen geven dat ze het kunnen leren en daardoor gemotiveerder raken.

Tot slot moet je zorgen voor een strenge en rechtvaardige aanpak. Pas hierbij heel goed op dat je duidelijk bent over het gedrag dat je ziet. Als je ziet dat iemand iets doet wat niet gewenst is spreek je die persoon aan op dat gedrag. Voorkom dat je het op de persoon zelf gaat spelen. Doe je dat toch dan ontstaat er een sfeer van wantrouwen en is leiden als snel lijden geworden.

Willen niet, maar kunnen wel: Het liefst zie je deze mensen nog vandaag vertrekken. Helaas is dat soms niet mogelijk. Om welke reden dan ook zijn jullie aan elkaar verbonden. Om deze mensen aan de gang te krijgen hebben ze jou nodig als motivator. Coach deze mensen en inspireer ze.

Je mag ze zeker een spiegel voorhouden. Confronteer ze met de lage motivatie en het werk dat gedaan moet worden. Probeer ook bestaande patronen te doorbreken. Die ene medewerker die altijd, net voordat jij de vergadering wilt openen, nog even wegloopt om koffie te halen. Doorbreek dit patroon door bijvoorbeeld de koffie al klaar te hebben staan in de vergaderruimte.

Motiveren kun je ook doen door complimenten te geven wanneer dingen goed zijn gegaan. Wanneer een taak snel en goed is afgerond bijvoorbeeld of wanneer iedereen op tijd bij de vergadering aanwezig was.

Tot slot moet je deze mensen ook de ruimte geven. Er kan bijvoorbeeld een heel goede reden zijn waarom de motivatie weggezakt is. Iets in de familiesfeer kan ervoor zorgen dat iemand die normaal altijd goed meedoet nu zijn of haar hoofd er echt niet naar heeft staan. Houd daar rekening mee door deze persoon ook de ruimte te geven.

Wel willen, maar niet kunnen: Stiekem is dit misschien wel de leukste groep. Gemotiveerd en bereid te leren wat ze nog niet weten. Hier is het belangrijk je als trainer op te stellen. Leg dingen uit, geef voorbeelden, laat zien en laat ervaren. De leider als opleider.

Bij deze mensen ben je vooral bezig met kennis over dragen. Je geeft door wat jij weet en doet dingen voor om te laten zien hoe iets gedaan moet worden. Laat ze oefenen met nieuwe dingen die ze moeten leren en laat ze ervaren hoe het is als ze daar succes mee boeken. Vier die successen ook! Speek je waardering uit voor de voortgang.

Evalueer ook regelmatig hoe het gaat. Niet alleen maar op de taak gericht maar ook gericht op de mensen. Krijgen ze meer zekerheid in wat ze doen? Hebben ze het gevoel het werk beter aan te kunnen? Geef daar coachende tips bij om ze te helpen en door te zetten.

Willen en kunnen: Heb je deze mensen in je team? Doe er dan alles aan om die bij je te houden. Gemotiveerde mensen die het werk kunnen uitvoeren zijn goud waard! Deze mensen hebben vrijheid en autonomie nodig. De leiderschapsstijl die daar het beste bij past is simpelweg een klankbord zijn.

Je delegeert het werk naar deze mensen met het volste vertrouwen dat het goed komt. Dat het werk af komt en de kwaliteit aan de verwachtingen voldoet (of misschien wel beter is dan dat).

Door vragen te stellen, te luisteren en te bevestigen dat, wat er gebeurt, het goede is, ben je voor deze mensen een echte leider. Natuurlijk hebben deze mensen af en toe een compliment nodig. Geef die regelmatig en meen het echt.

Gemotiveerde mensen met de juiste kennis hebben autonomie nodig. Geef ze de ruimte door ze zelf het werk te laten doen. Natuurlijk kun je vanuit jouw ervaring een tip geven maar dring deze zeker niet op!

Zelfsturend leiderschap

Dit hele verhaal van persoonlijk leiderschap en situationeel leiderschap komt samen in zelfsturend leiderschap. Zelfsturend leiderschap is de combinatie van persoonlijk en situationeel leiderschap. Je moet als leider bewust zijn van je eigen kwaliteiten, competenties, en gedrag.

Je moet daarnaast de mensen begrijpen die je tegenover je hebt, hun motivatie en hun kwaliteiten om de juiste stijl van leidinggeven in te zetten. Hiervoor moet je bewust zijn van je persoonlijk leiderschap kwaliteiten.

Wanneer er leidinggegeven wordt binnen een zelfsturende organisatie is er veel meer nodig dan er in de ‘ouderwetse’ managementfuncties zat. Om dit te kunnen komt er meer bij kijken dan orders uitdelen. Mensen begrijpen, coachen, motiveren, onderwijzen, richting geven, luisteren, vragenstellen en nog veel meer zaken zijn voor de zelfsturend leider van belang. Er wordt meer van de medewerkers in een zelfsturende organisatie verwacht en zij verwachten meer van hun leiding.

Leidinggeven als een baas

De training leidinggeven als een baas is precies hierop gericht. Aan het einde van de training heb je geleerd hoe zelfsturend leiderschap werkt, wat persoonlijk leiderschap is en wat situationeel leiderschap inhoudt. Nieuwsgierig naar deze training? Kijk eens op https://centrumvoorzelfsturing.nl/trainingen/training-leidinggeven-als-een-baas voor meer informatie.